Aby móc zrozumieć, dlaczego logopedzi poświęcają tak dużo uwagi integracji sensorycznej oraz jaką rolę odgrywa ona w terapii, warto jest zrozumieć czym ona właściwie jest. Czy właściwie jest Integracja sensoryczna? Przedstawiamy wam ABC Integracji Sensorycznej.
Skąd się biorą zaburzenia integracji sensorycznej (SI)?
Integracja sensoryczna jest złożonym neurobiologicznym procesem. Nasz poradnik ABC Integracji Sensorycznej pozwoli Państwu przybliżyć ten problem. Integracja sensoryczna o prawidłowy odbiórni organizacja wrażeń sensorycznych, czyli bodźców napływających ze świata zewnętrznego. Wrażeniami sensorycznymi nazwać możemy wszelkie bodźce odbierane przez wszystkie zmysły człowieka – wzrok, słuch, smak, dotyk oraz węch. Analogicznie, przykładowymi wrażeniami mogą być: zbyt duże natężenie światła, wszelki dźwięk, jak choćby głos drugiej osoby, ostrość potrawy, poczucie faktury noszonego ubrania, nieprzyjemny zapach, np. zgniłego owocu. Ale właśnie, skąd wiemy, że światło jest w danej chwili dla nas zbyt jasne, lub czy dany zapach formuje w nas niechęć do rzeczy, która jest jej źródłem? Wszystkie te wrażenia, odbierane wcześniej przez zmysły, trafiają do poszczególnych ośrodków mózgu, które odpowiadają za rozpoznanie, interpretację, segregację, a w dalszej kolejności w końcu za ich wzajemną integrację.
Można wyobrazić sobie, iż integracja sensoryczna to stale zmieniający się obraz, namalowany poszczególnymi kolorami (bodźcami). Mózg to płótno. W zależności od tego jaka jest faktura płótna, tak klarowny uzyskamy obraz. Jeżeli proces integracji sensorycznej jest zaburzony, odbierane informacje ze środowiska nie mogą być odpowiednio przetworzone, dlatego namalowany obraz będzie się różnił od normatywnego. Podarte/uszkodzone płótno uniemożliwi łączenie się farb w jedną zgraną całość.
Rola układu przedsionkowego
Pragnę zwrócić uwagę na dwa układy, które odgrywają kluczową rolę w odczuwaniu pozycji, ruchu, a także szeroko rozumianego poczucia swojego ciała.
Układ przedsionkowy – to najwcześniej dojrzewający w życiu płodowym system zmysłowy. Znajduje się w uchu wewnętrznym (często nazywany błędnikiem). Dostarcza nam informacji na temat każdego rodzaju ruchu. Oznacza to, iż dzięki niemu mamy świadomość wykonanej czynności na przykład, gdy się obracamy, czy wchodzimy po schodach na górę lub w dół, skręcamy idąc bądź jadąc w prawo i lewo, a także o odczuwanych wibracjach. Jego stan znacząco wpływa na rozwój zdolności motorycznych, a także zdolność koncentracji uwagi i napięcie mięśniowe. Jeżeli rozwój tego układu, a w dalszej kolejności jego stymulacja, miała miejsce, rozwój sensoryczny dziecka oraz poziom pobudzenia układu nerwowego powinien przebiegać prawidłowo.
Dzięki bodźcom przedsionkowym człowiek uczy się zachować równowagę podczas marszu i pionową postawę ciała w trakcie stania. Dzieję się tak, gdyż bodźce prawidłowo odebrane oraz przetworzone w mózgu, wysyłają informacje do mięśni, zachowując odpowiednie ich napięcie. Można powiedzieć, że układ przedsionkowy, to układ integrujący zmysły, gdyż do utrzymania prawidłowej równowagi potrzebny jest sprawny zmysł wzroku oraz słuchu. Dostosowuje on więc ciało do przestrzeni, w której się znajduje.
Rola układu proprioceptywnego (czuciowego)
We wspólnej pracy z układem proprioceptywnym (in. czuciowym) kształtuje się świadomość postawy własnego ciała oraz prawidłowe odbieranie i przetwarzanie bodźców przez wszystkie zmysły.
Układ proprioceptywny związany jest czuciem głębokim, a więc naciskiem na mięśnie, stawy, kości, skórę – wszędzie tam, gdzie umiejscowione są nerwy czuciowe. Odpowiada za:
- świadomość ciała i pozycji w jakiej się znajduje,
- poczucie ciała w przestrzeni,
- prawidłową postawę,
- wraz z układem przedsionkowym odpowiada za napięcie mięśniowe, płynność i kontrolę ruchu,
- poczucie bezpieczeństwa (zaufanie do siebie, polegające na świadomości, że nie wpadnie się na przypadkowe przedmioty podczas marszu etc.).
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci w wieku przedszkolnym
Do zaburzeń integracji sensorycznej zaliczyć możemy kilka grup: dzieci nadwrażliwe sensorycznie, ,,poszukiwacze sensoryczni” (czyli dzieci posiadające za mało bodźców wejściowych), dzieci z zaburzeniami posturalnymi oraz dzieci wykazujące zaburzenia związane z planowaniem ruchu (dyspraksją).
Często zdarza się jednak, iż wymienione rodzaje łączą się ze sobą. W takim wypadku warto mieć na uwadze, że nie da się jednotorowo sklasyfikować możliwego zaburzenia u konkretnego dziecka.
Zaburzenia integracji sensorycznej objawy
Dzieci nadwrażliwe sensorycznie
Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci nadwrażliwych sensorycznie stanowią bodźce. Stanowią znacznie silniejszą stymulację układu przedsionkowego. Powoduje to, iż w pewnym sensie odczuwają wrażenia znacznie silniej niż normalnie funkcjonujący człowiek.
Prowadzi to do silnych reakcji dziecka na bodźce, gdyż stanowią one źródło rozdrażnienia. Szczególne objawy, które sugerować mogą o tejże przypadłości to:
- strach przed upadkiem (zaburzone poczucie ciała w przestrzeni),
- możliwa choroba lokomocyjna,
- wrażenie poruszania się, obracania, kołysania mimo ich braku,
- niechęć do huśtania, karuzel (a więc ruchu obrotowego), biegania,
- unikanie nierównych powierzchni,
- kłopoty z równowagą,
- obniżone napięcie mięśniowe,
- unikanie lekcji w-f – kłopoty z łapaniem piłki, wpadanie na przeszkody,
- unikanie aktywności, związanych z brakiem kontaktu z podłożem,
- trudności z określeniem odległości od obiektu,
- trudności z wchodzeniem i schodzeniem ze schodów.
,,Poszukiwacze sensoryczni”
Te dzieci stanowią opozycję omawianego poprzednika. W tym przypadku stymulacja za sprawą bodźców jest znacznie słabsza od normatywnej, gdyż ich liczba jest znacznie mniejsza, co oznacza, że takie dzieci zazwyczaj poszukują ich same. Spowodowane jest to nieprawidłowym odbiorem. Zaobserwować u nich możemy:
- poszukiwanie wrażeń wzrokowych (lubią światła, lustra, obserwację obracających się przedmiotów),
- poszukiwanie wrażeń słuchowych (lubią głośne dźwięki, wydają głośne dźwięki),
- poszukiwanie wrażeń z zakresu czucia głębokiego,
- lubią podnosić przedmioty,
- lubią przeciąganie,
- lubią silny ruch obrotowy, huśtanie,
- nadruchliwość (np. machanie nogami).
Wszelkie wymienione objawy powinny stanowić niepokój dla rodzica oraz niezwłocznie zostać skonsultowane z logopedą. Im szybciej, tym lepiej. 😊
Jak możemy pomóc dzieciom z zaburzeniami integracji sensorycznej w domu?
Zajęcia ruchowe z elementami integracji sensorycznej
Ćwiczenia z terapeutą są niezwykle ważne, ponieważ posiada on specjalistyczną wiedzę, dzięki której może zastosować elastyczne działania oraz udzielić cennych wskazówek dla rodziców. Jednakże w takiej pracy niezmiernie ważna jest również systematyczność, dlatego ćwiczenie w domu z dzieckiem z zaburzeniami integracji sensorycznej zdaje się być wielce pomocne dla ich funkcjonowania.
Zanim więc rodzic zapragnie skorzystać z pomocnych ćwiczeń, powinien pierwszorzędnie poczekać na diagnozę logopedy. Dzięki temu wybór ćwiczeń będzie znacznie łatwiejszy oraz przede wszystkim, efektywniejszy. 😊
A teraz (w ramach naszego poradnika abc integracji sensorycznej) proponuję kilka propozycji zabaw dla dziecka z zaburzeniami integracji sensorycznej, ażeby mogło poczuć się pewniej:
- bujanie na huśtawce z jednoczesnym wrzucaniem kolorowych piłek do kosza,
- korzystanie ze zjeżdżalni – tuneli/ przechodzenie przez tunele,
- zabawa w turlający się naleśnik – turlanie się po podłodze z wyprostowanymi nogami oraz rękami wzdłuż ciała,
- wskakiwanie i zeskakiwanie ze stołeczka/ podnóżka,
- wkręcanie żarówek,
- skakanie jak pajacyk,
- zeskakiwanie z niskiego stołka/ ławeczki na miękkie podłoże,
- zjeżdżanie na brzuchu/plecach ze zjeżdżalni,
- podnoszenie i opuszczanie głowy podczas spaceru,
- ,,zgadnij, co to”- rodzic pokazuje dziecku różne przedmioty np. szklankę, zeszyt, garnek po czym uderza w nie pałeczką; dziecko słucha dźwięków, zamyka oczy; nauczyciel ponownie uderza pałeczką w wybrane przedmioty, a dziecko odgaduje ich nazwę,
- gra w memory,
- „widzę coś, na literę…”,
- wykonanie woreczków zapachowych z suszu lawendy, mięty, rozmarynu,
- rysowanie mazakami zapachowymi.
Poszczególne ćwiczenia odpowiadają stymulacji odpowiednich zmysłów, dlatego też gama wyboru ćwiczeń zdaje się być dość długa.
Podsumowanie – Integracja Sensoryczna
By zachęcić dziecko do zabaw, można włączyć się do nich samemu tak aktywnie, jakbyśmy tego oczekiwali od naszego dziecka. Istnieje spore prawdopodobieństwo, iż przykuje to jego uwagę. Jeżeli szybko się nudzi, niektóre z zabaw, o ile to możliwe, można wplatać pomiędzy lub przy wykonywaniu codziennych czynności. Oprócz pozytywnego zwalczania trudności dziecka, ćwiczenia te mogą stać się dla niego oraz rodzica nie tylko zabawą, ale świetną okazją na tworzenie głębszej więzi. 😊 Dziękujemy za przeczytanie naszego poradnika ABC integracji sensorycznej.
Treść niniejszej witryny internetowej ma wyłącznie charakter informacyjny i w związku z tym nie może
być uważana za poradę lekarską ani środek zastępujący taką poradę.
