Kiedy udać się do logopedy?
Wiele osób często zadaje sobie pytanie, kiedy udać się do logopedy? Odpowiedź na to pytanie jest prosta – w każdym momencie! Niniejszy artykuł został stworzony w celu uświadomienia społeczeństwa o tym, co powinno zmotywować, by podjąć się konsultacji, bądź terapii logopedycznej.
W związku z tym, iż mowa towarzyszy człowiekowi w całym życiu postanowiono podzielić układ tekstu na określone części dotyczące okresów rozwoju.
Wizyta u logopedy możliwa jest w okresie:
Ciąży
W okresie płodowym zaczynają powstawać wszystkie potrzebne narządy do rozwoju mowy, takie jak mózg, płuca, układ stomatognatyczny (wargi, dziąsła, łuki zębowe, język, podniebienie). Co więcej, w tym czasie zaczyna pracować także narząd słuchowy, który jest podstawą do rozwinięcia się gaworzenia.
W okresie przygotowawczym przyszła mama może udać się do logopedy głównie w celach profilaktycznych. Specjalista chętnie udzieli porad dotyczących tego, co robić w trakcie ciąży, aby wspierać prawidłowy rozwój dziecka, jak na przykład: słuchanie spokojnej muzyki, mówienie do brzucha przyjemnym tonem, spożywanie zdrowych i wartościowych produktów. Poinformuje też o czynnikach zakłócających ten przebieg: stres, choroby zakaźne, silne leki, używki. Ważny jest też sam okres porodu, gdyż przyszła mama powinna uzyskać wiedzę o najbezpieczniejszych sposobach rodzenia. Podczas konsultacji może też nauczyć się jak postępować z dzieckiem po narodzinach oraz na co zwracać uwagę w jego rozwoju.
Podczas ciąży kobieta może dowiedzieć się o nieprawidłowościach rozwojowych płodu, o różnego rodzaju zaburzeniach genetycznych, rozszczepach wargi i podniebienia. W takiej sytuacji ważne jest, by przygotować przyszłą matkę do tego, by tuż po porodzie była w stanie odpowiednio zająć się noworodkiem.
Noworodkowym
W okresie noworodkowym mowa dziecka rozpoczyna się od krzyku, który jest pierwszą formą komunikacji z otoczeniem.
Specjalista ocenia funkcje oddechowo-fonacyjne, pokarmowe, a także budowę i funkcjonowanie zespołu szczękowo-twarzowego. Konsultacja jest istotna w przypadku problemów z karmieniem, gdyż logopeda przedstawi odpowiednią pozycję podczas tej czynności i udzieli instrukcji dotyczących opieki.
Do logopedy należy udać się z noworodkiem w przypadku przedwczesnego porodu ze względu na niedojrzałość układu nerwowego. Objęte terapią powinny być również dzieci z: wadami anatomicznymi (anomalie języka, warg, podniebienia), chorobami genetycznymi (Zespół Downa), wrodzonymi wadami rozwojowymi (wodogłowie).
Specjalista wczesnej interwencji jest wyposażony w wiedzę, umożliwiającą sprawdzenie odpowiednich odruchów, które powinny występować i wygasać w poszczególnych etapach życia (odruch ssania, otwierania ust, szukania, kąsania). Oceni sposób pobierania pokarmu oraz koordynację czynności ssania, połykania i oddychania, ale również wrażliwość twarzy dziecka na dotyk oraz reakcje na bodźce słuchowe i wzrokowe.
Fizjologia od początku życia wpływa na rozwój mowy, stąd tak ważne jest jak najszybsze skontaktowanie się z logopedą.
Niemowlęcym
Niemowlę rozwija się bardzo szybko, ponieważ w krótkim czasie pojawia się u niego wiele nowych umiejętności. Okres ten trwa do około 12. miesięcy i obejmuje aż trzy główne etapy rozwoju mowy.
Między 2. a 3. miesiącem życia dziecko wydaje dźwięki, które są podobne do gruchania gołębi. Jest to odruch bezwarunkowy, jednak dzięki niemu następuje intensywne usprawnianie narządów mowy. Jeśli w 6. miesiącu dziecko nie zacznie świadomie wypowiadać sylab, to może to świadczyć o opóźnieniu w rozwoju mowy. Rodzic nie musi posiadać wiedzy, dzięki której odróżniłby czy jego niemowlę rozpoczęło okres gaworzenia. Z tego powodu może udać się do logopedy zapobiegawczo.
Do specjalisty powinno wybrać się, gdy zauważa się problemy ze ssaniem, połykaniem, gryzieniem, żuciem. Logopeda oceni te funkcje oraz pomoże w dobraniu odpowiednich przyborów do spożywania pokarmów (butelki, łyżeczki, kubka). Udzieli cennych rad na temat rozwijania diety dziecka, która powinna być urozmaicona również w faktury, zmuszające do gryzienia.
W przypadku obniżenia lub zbytniego napięcia mięśniowego logopeda może wykonywać specjalne masaże. Jeśli dziecko ma kłopoty z: nadwrażliwością w strefie ustno-twarzowej, nawykowo oddycha przez usta, nie zwraca uwagi na dźwięki otoczenia, nie reaguje uśmiechem na twarz w 6. m. ż., nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, nie ma gestu wskazywania palcem w 9. m. ż., a około roku nie wypowiada pojedynczych słów to sygnały świadczące o możliwych zaburzeniach.
Na spotkaniach specjalista nie tylko pracuje z niemowlęciem, ale przede wszystkim edukuje rodziców, daje wskazówki do pracy w domu.
Wczesnego dzieciństwa/ przedszkolnym/ szkolnym/ nastoletnim
Na spotkaniach specjalista nie tylko pracuje z niemowlęciem, ale przede wszystkim edukuje rodziców, daje wskazówki
W drugim roku życia trwa okres wyrazu, w którym dziecko powinno uczyć się rozumieć i mówić wiele nowych słów. Od 12. do 24. miesiąca niemowlę zaczyna kojarzyć przedmioty z otoczenia z ich nazwą, interesować się mową werbalną, używać gestów, naśladować dźwięki, reagować na swoje imię i proste polecenia. Pod koniec drugiego roku mowa ta przechodzi w okres zdania (wypowiedzi dwuwyrazowych).
Dziecko w wieku 3-4 lat powinno stale przyswajać sobie język, budować coraz dłuższe zdania. Mały człowiek uczy się prawidłowej wymowy różnych głosek języka polskiego. Jeśli zastępuje niektóre dźwięki innymi, powinno się to skonsultować ze specjalistą, gdyż nie każda forma substytucji jest właściwa na danym etapie rozwojowym. Dlatego też w takim przypadku logopeda prowadzi naukę wymowy dla dzieci poprzez ćwiczenia artykulacyjne.
Wizyta u logopedy dziecięcego jest zalecana, kiedy podejrzewa się lub zdiagnozowano na przykład: głuchotę, niedosłuch, niepełnosprawność intelektualną, autyzm. Sygnałami, na które należy zwrócić uwagę, są: ruchy stereotypowe, brak kontaktu wzrokowego, nietypowe zainteresowania, wybiórczość pokarmowa, nawykowe mówienie przez nos, niepłynność mówienia, chrapanie w nocy, zatrzymanie lub cofnięcie się rozwoju mowy. Nieprawidłowościami są zawsze: wysuwanie języka między zęby podczas artykulacji, ciągle otwarta buzia, mowa bezdźwięczna, niewyraźna mowa. Jeśli dziecko ma problemy w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, nie odzywa się w określonych miejscach, może to świadczyć na przykład o mutyzmie wybiórczym.
Rodzic może także udać się do gabinetu logopedycznego w celu konsultacji dotyczącej dwujęzyczności. Jeśli dziecko uczy się jednocześnie dwóch lub więcej języków i ma pewne problemy z komunikacją, warto porozmawiać z osobą zajmującą się wielojęzycznością.
W okresie szkolnym poradnia psychologiczno-pedagogiczna może pomóc dzieciom, które mają kłopoty nie tylko z rozwojem mowy i prawidłową artykulacją, ale również z nauką czytania i pisania (dysleksja, dysgrafia, dyskalkulia, dysortografia).
Wizytę u logopedy zaleca się też w czasie leczenia ortodontycznego, gdyż zgryz i uzębienie mają istotny wpływ na artykulację. Warto w tym okresie zadbać, by nieprawidłowe wzorce, takie jak: infantylne połykanie, nieprawidłowa pozycja spoczynkowa języka, nie potęgowały wady zgryzu.
Ważnym determinantem do spotkania z surdologopedą są przewlekłe infekcje uszu, które doprowadzić mogą do niedosłuchów. Terapia surdologopedyczna dzieci i młodzieży przygotowuje osoby z wadami słuchu do swobodnego porozumiewania się z innymi, kształtuje mowę pod różnymi względami. Logopeda pracuje nad rozwojem różnych sposobów komunikacji (AAC), umiejętności nadawania i odbierania mowy.
Dzieci i młodzież z niepłynnością mówienia, polegającej na zacinaniu, powtarzaniu głosek, sylab, słów, zdań, również powinni być objęci terapią logopedyczną.
Poniżej znajduje się tabela, która obrazuje jakie głoski powinno wypowiadać dziecko na danym etapie życia.
Dorosłości
W gabinetach logopedycznych przyjmowani są również dorośli. O efektywności tej współpracy świadczy często samozaparcie pacjenta.
Jeśli dorosły zauważa u siebie nieprawidłowości artykulacyjne, śmiało może skonsultować się ze specjalistą, ponieważ nawet w tym czasie jest możliwość wypracowania odpowiednich wzorców artykulacyjnych, oddechowych i fonacyjnych.
Logopedia medialna zajmuje się pacjentami, potrzebującymi wsparcia ze względu na pracę głosem. Do grupy tej należą na przykład: politycy, wokaliści, nauczyciele, dziennikarze, aktorzy. Logopeda pomoże osobom, które nie czują się zbyt kompetentnie jako mówcy. Nawet jeśli ich mowa jest nienaganna, powinni wiedzieć jak dbać o swój narząd głosowy oraz w jaki sposób zapobiegać różnego rodzaju nieprawidłowościom. Rehabilitacja głosu ma na celu pracę nad poprawną emisją głosu i jest skierowana do borykających się z: dysfonią czynnościową (chrypka), chorobami organicznymi krtani (guzki głosowe, niedowłady, porażenia fałdów głosowych). Odnośnie do osób po laryngektomii, istotna jest współpraca z logopedą, gdyż pacjent uczy się mówić na nowo (mowa przełykowa). Terapia logopedyczna dorosłych to również praca nad jąkaniem, które towarzyszyć może nawet od dzieciństwa. Często do gabinetów logopedycznych uczęszczają też osoby, u których doszło do uszkodzeń mózgu w wyniku wylewów, udarów, powodujących afazję.
Późnej dorosłości
W okresie starości bardzo często u logopedy dla dorosłych intensywną terapię przechodzą osoby z chorobami neurodegeneracyjnymi (demencja, choroba Parkinsona, Alzheimer).
Na tym etapie specjalista nie skupia się na prawidłowej wypowiedzi wszystkich dźwięków. Istotą tego typu chorób jest utrata komórek nerwowych, która powoduje problemy z pamięcią, zaburzenia motoryczne, zaburzenia mowy (dyzartria). Celem nadrzędnym jest utrzymanie chorego w jak najlepszej kondycji lub poprawienie funkcjonowania pod względem procesów myślowych: rozumienia, pamięci, liczenia, znajomości słów.
Poza tym, jeśli u osoby występują problemy ze spożywaniem pokarmów, dławienie się, krztuszenie, nieumiejętne żucie i gryzienie z powodu różnego rodzaju chorób, to także zadania dla logopedy.
Jeśli osoba starsza ma problemy ze słuchem lub po prostu chciałaby uchronić się przed wystąpieniem chorób, czy niedomagań powinna udać się na wizytę.
Reasumując, zawsze lepiej skonsultować się ze specjalistą, by upewnić się w danej kwestii. Logopeda postawi odpowiednią diagnozę, zaplanuje terapię, a także pomoże w dogłębnym zbadaniu problemów poprzez współpracę z innymi specjalistami (terapeutą integracji sensorycznej, ortodontą, laryngologiem, psychologiem). Istotne jest wczesne wspomaganie, by skuteczniej pomóc i zapobiec pojawieniu się wtórnych zaburzeń.a, Alzheimer).
Do logopedy udajemy się w każdym momencie, gdy mamy wątpliwości co do prawidłowości rozwoju mowy i komunikacji.
Treść niniejszej witryny internetowej ma wyłącznie charakter informacyjny i w związku z tym nie może być uważana za poradę lekarską, ani za środek zastępujący taką poradę.
